Beweging is belangrijk voor een paard. Beweging is goed voor de bloedcirculatie, spijsvertering, ademhalingsstelsel, conditie van de spieren en voor de afvoer van afvalstoffen. In het wild is een paard ongeveer 16 uur per dag in beweging, waarvan het grootste deel rustig stappend tijdens het grazen. Het paard legt op die manier van grazen gemiddeld 6 kilometer per dag af. De afstand is afhankelijk van het seizoen, de kwaliteit van het gras, de klimaatomstandigheden en de afstand tot de waterbron. Een soortgelijk gedrag zien we terug in groepshuisvesting van paarden.
Paarden die voornamelijk op stal staan, in een kleine wei of paddock zijn in vergelijking met hun ‘wilde’ familieleden minder actief. Zij kunnen zich aanpassen aan een beperkte ruimte. In een grotere paddock (450 m2) kunnen paarden uiteraard meer bewegen. Ze zijn alerter en doorkruisen de paddock van hoek naar hoek.
Wetenschappelijke onderbouwing: Werhahn et al., 2011; Hertsch, 1992; Bell et al., 2001; Arnemann, 2003; Mair & Derksen, 2000; Holcombe et al., 2001; McGreevy et al., 1995b; Cooper & Mason, 1998; Bachmann et al., 2003; Jørgensen & Bøe, 2007; Chaya et al., 2006; Caanitz et al. (1991); Mal et al., 1991; Hogan et al., 1988; Houpt et al., 2001; Luthersson et al., 2009; Murray et al., 1996; Orsini, 2000; Lester, 2004; Jonsson and Egenvall, 2006; Duncan, 1980; Kiley-Worthington, 1990; King (2002) Przewalski horses; Rose-Meierhöfer et al., 2010; Zeitler-Feicht, 2001; Zeitler-Feicht, 2004; Hampson et al., 2010a; Hampson et al., 2010b; Ransom & Cade (2009);
Vrije beweging:
Als een paard niet genoeg beweging krijgt kan dit stress veroorzaken. Als een paard enkel gecontroleerde beweging krijgt (zoals training of stappen aan de hand), wordt niet voldaan aan zijn behoefte om vrij te bewegen en natuurlijk gedrag te vertonen.
Paarden die vrije beweging hebben, vertonen minder stress. Zij hebben een lagere hartslag. Met veel vrije beweging wordt agressief gedrag naar hun buren verminderd. Want de ongebruikte energie, die ze anders niet kwijt kunnen, veroorzaakt een grotere mate van nervositeit en rusteloosheid. Daarom is het belangrijk dat het paard naast gecontroleerde beweging ook de kans krijgt om zich vrij te bewegen in een paddock of weide, tenzij dit niet mogelijk is door een gezondheidsrisico, ziekte of gebrek.
Vrije beweging in de wei is voor jonge paarden erg van belang. Het blijkt zelfs dat jonge paarden die op de wei worden gehuisvest makkelijker wennen aan een trainingsomgeving en tuig/materiaal. Jonge paarden die in een stal zijn gehuisvest vertonen meer activiteit, zoals bokken en springen wanneer zij in nieuwe situaties komen. Dat de jonge paarden op wei zich zo makkelijk aanpassen komt doordat ze in de wei meer hun aanpassingsvermogen ontwikkelen. Een stal is vaak een omgeving met weinig prikkels en dus hebben de paarden op stal minder aanpassingsvermogen.
Training:
Paarden die voornamelijk in een box staan, lopen meer risico op aandoeningen aan het bewegingsapparaat, de luchtwegen en het vertonen van abnormaal gedrag. Voor een gedeelte kan de beperking in beweging gecompenseerd worden door training, bijvoorbeeld in de stapmolen of onder het zadel. Training compenseert echter niet de natuurlijke behoefte aan weidegang.
Paarden die getraind worden zijn rustiger op stal dan paarden die niet in training zijn. Daarentegen zijn paarden die veel vrije beweging in de wei hebben, meestal gemakkelijker in de training dan paarden die dat niet hebben. Vaak wordt er aanbevolen om het paard minimaal 2 uur vrije beweging te geven na de training, om het risico op verwonding bij vrije beweging te voorkomen. Het blijkt echter dat paarden beter bewegen als ze vóór de training minimaal 2 uur vrije beweging krijgen en de wil van het paard om te trainen is dan meer aanwezig.
Maar training is ook een risicofactor voor verminderd welzijn. Te zware training, al dan niet in combinatie van voeding en huisvesting, kan stress veroorzaken en dit kan zorgen voor maagzweren. Dus ook als de paarden voor de training vrije beweging hebben moet er alsnog goed op het paard gelet worden tijdens de training, en moet de training aangepast worden op wat het paard aan kan.
Wetenschappelijke onderbouwing: Werhahn et al., 2011; Chaya et al., 2006; Kiley-Worthington, 1990; Mills and Clarke, 2002; Houpt et al., 2001; Hogan et al., 1988; Werhahn et al., 2012b
Beweging in een groep
Paarden ervaren nog minder stress als ze in een groep naar buiten gaan ten opzichte van individuele vrije beweging. Paarden kunnen elkaar in beweging houden. Dus gezelschap (door bijvoorbeeld een maatje in de wei) kan voor meer beweging en meer mogelijkheid tot het uitvoeren van natuurlijk gedrag zorgen. Vaak ontspannen de paarden ook meer als ze voldoende sociaal contact met soortgenoten hebben. Een paard dat alleen in de paddock staat, blijft bij voorkeur minder lang in de paddock dan een paard dat in een groep staat. Voorwaarde is wel, dat het een gesocialiseerde groep paarden is.
Wetenschappelijke onderbouwing: Lee et al., 2011; Werhahn et al., 2012a; Houpt et al. (2001); Chaya et al. (2006); BMELV, 2009; Bell et al, 2001; Safran et al., 1988; Holcombe et al., 2001; Mair & Derksen, 2000; Cooper & Mason, 1998; Bachmann et al., 2003; McGreevy et al., 1995b; Jørgensen & Bøe, 2007; Caanitz et al. (1991); Werhahn et al., 2011: Rivera et al. (2002); Benhajali et al., 2008; Boyd, 1988; Duncan, 1985; Houpt and Houpt, 1989
Hoewel er wetenschappelijk weinig bekend is over de relatie ‘grootte weide/paddock-beweging en gedrag’ wordt aanbevolen om te kiezen voor een vierkante paddock/wei in plaats van een langwerpige vorm. In Duitsland wordt 150m2 voor 2 paarden als richtlijn gehanteerd.
Verschillende huisvestingsmogelijkheden hebben verschillende groottes en paarden kunnen hier dus in meer of mindere mate bewegen. In een hit-actief stal is een paard het meest actief, daar legt hij zo’n 4,8 kilometer af. In de groepshuisvesting beweegt een paard gemiddeld 1,2 km per dag. In een box beweegt een paard het minst, gemiddeld per dag 0,17 km. Individuele stalling heeft dus invloed op de activiteit en het gedrag van het paard. Een grotere zand-paddock heeft geen positief effect op de activiteit van paarden, maar een grote ruime paddock met bomen en bladeren of een weiland helpt de activiteit per dag te verhogen.
Paarden ervaren de wisseling van huisvestingsvorm, van groepshuisvesting naar individuele huisvesting, als zeer stressvol. Dit werd in een onderzoek gemeten aan de hand van de hartslag, cortisol gehalte en activiteit. Vaak worden jonge 3-jarige paarden abrupt uit de groep gehaald en individueel gehuisvest. Gelijktijdig wordt begonnen met de basistraining. Zeer waarschijnlijk veroorzaakt deze grote, stressvolle verandering stereotiep of afwijkend gedrag.
Wetenschappelijke onderbouwing: Mills & Clarke, 2002: Kusunose et al. (1985, 1987; Rose-Meierhöfer et al., 2010; Frentzen, 1994; Hoffmann et al., 2009; Brehme & Rose, 2007; Werhahn et al., 2011; BMELV, 2009; Erber et al., 2013;
Klik hier voor een totaaloverzicht van de wetenschappelijke onderbouwing bij beweging
References
1. Arnemann S. (2003) Haltung von Sportpferden unter besonderer Berücksichtigung der Leistung [Housing of competition horses with particular consideration to performance] [PhD thesis]. Germany: University of Veterinary Medicine Hanover..
2. Bachmann I, Audige L, Stauffacher M. (2003) Risk factors associated with behavioural disorders of crib-biting, weaving and box-walking in Swiss horses. Equine Vet J;35:158-63.
3. Bell RA, Nielsen BD, Waite K, Rosenstein D, Orth M. (2001). Daily access to pasture turnout prevents loss of mineral in the third metacarpus of Arabian weanlings. J Anim Sci;79:1142-50.
4. Benhajali H, Marie-Annick Richard-Yris, Marine Leroux, Mohammed Ezzaouia, Faouzia Charfi, Martine Hausberger (2008). A note on the time budget and social behaviour of densely housed horses A case study in Arab breeding mares. Applied Animal Behaviour Science 112 196–200
5. BMELV (2009). Leitlinien zur Beurteilung von Pferdehaltungen unter Tierschutzgesichtspunkten [Guidelines on evaluating housing systems for horses with respect to animal welfare]. Edited by the Bundesministerium für Ernährung Landwirtschaft und Verbraucherschutz [German Ministry for Nutrition, Agriculture and Consumer Protection].
6. Brehme U., Rose S. (2007). Effect of different activity and space offers on the activity behavior of stallions. Agr Eng, 62, pp. 408–409
7. Boyd, L.E., 1988. Time budgets of adult Przewalski horses: effects of sex, reproductive status and enclosure. Appl. Anim.Behav. Sci. 21, 19–39.
8. Caanitz, H., O'Leary, L., Houpt, K., Petersson, K, Hintz, H. (1991). Effect of exercise on equine behavior. Applied Animal Behaviour Science, Volume 31, Issues 1–2, Pages 1–12
9. Chameroy, K.A., Nadeau, J.A., Bushmich, S.L., Dinger, J.E., Hoagland, T.A. and Saxton, A.M. (2006) Prevalence of non-glandular gastric ulcers in horses involved in a University Riding program. J. equine vet. Sci. 26, 207-211.
10. Chaya L, Cowan E, McGuire B. (2006) A note on the relationship between time spent in turnout and behaviour during turnout in horses (Equus caballus). Appl Anim Behav Sci;98:155-60.
11. Cooper JJ, & Mason GJ (1998). The identification of abnormal behaviour and behavioural problems in stabled horses and their relationship to horse welfare: a comparative review. Equine Vet J; 27:5-9.
12. Duncan P. (1980). Time-budgets of Camargue horses: II. Time-budgets of adult horses and weaned sub-adults. Behaviour;72:26-49.
13. Duncan, P., 1985. Time-budgets of Camargue horses. III. Environmental influences. Behaviour 92, 186–208.
14. Erber, R., Wulf, M., Aurich, J., Rose-Meierhöfer, S., Hoffmann, G., von Lewinski, M., Möstl, E., & Aurich, C. (2013). Stress response of three-year-old horse mares to changes in husbandry sytem during initial equestrian training. Journal of Equine Veterinary Science, 33(12), 1088-1094.
15. Frentzen F. (1994). Bewegungsaktivitäten und—verhalten in Abhängigkeit von Aufstallungsform und Fütterungsrhythmus unter besonderer Berücksichtigung unterschiedlich gestalteter Auslaufsysteme [The locomotion activity and behavior of horses depending on the system of stabling and feeding rhythm, and taking various loose runs into particular consideration] [PhD thesis] University of Veterinary Medicine, Hannover, Germany. Abstract.
16. Hampson, B.A., De Laat, M.A., Mills, P.C., & Pollitt, C.C. (2010a). Distances travelled by feral horses in ‘outback’ Australia. Equine Veterinary Journal, 42(38), 582-586.
17. Hampson, B.A., Morton, J.M., Mills, P.C., Trotter, M.G., Lamb, D.W., & Pollitt, C.C. (2010b). Monitoring distance travelled by horses using GPS tracking collars. Australian Veterinary Journal, 88 (5), 176-181.
18. Hertsch B. (1992). Belastungserscheinungen am Bewegungsapparat bei Dressur-, Spring- und Vielseitigkeitspferden [The appearance of stress effects in the locomotor system of dressage, show jumping and eventing horses]. Dtsch Tierärztl Wschr; 99:36-9.
19. Hogan, E.S., Houpt, K.A., Sweeney, K. (1988). The effect of enclosure size on social interactions and daily activity patterns of the captive Asiatic wild horse (Equus przewalskii). Appl. Anim. Behav. Sci. 21, 147–168.
20. Holcombe SJ, Jackson C, Gerber V, Jefcoat A, Berney C, Eberhardt S, et al. (2001). Stabling is associated with airway inflammation in young Arabian horses. Equine Vet J;33:244-9.
21. Houpt, K.A., & Houpt, T.R. (1989). Social illumination preferences of mares. J. Anim. Sci. 66, 2159–2164.
22. Houpt KA, Houpt TR, Johnson JL, Erb HN, Yeson SC. (2001). The effects of exercise deprivation on the behavior and physiology of straight stall confined pregnant mares. Anim Welfare;10:257-67.
23. Jonsson, H. and Egenvall, A. (2006) Prevalence of gastric ulceration in Swedish Standardbreds in race-training. Equine vet. J. 38, 209-213.
24. Jørgensen GHM, Bøe KE (2007). A note on the effect of daily exercise and paddock size on the behaviour of domestic horses (Equus caballus). Applied Animal Behaviour Science, 107(1–2), 166–173
25. Kiley-Worthington M. (1990). The behavior of horses in relation to management and training: towards ethologically sound environments. J Equine Vet Sci;10:62-71.
26. King, S.R.B. (2002). Home range and habitat use of free-ranging Przewalski horses at Hustai National Park, Mongolia. Applied Animal Behaviour Science, 78, 103-113.
27. Kusunose, R., Hatakeyama, H., Ichikawa, F., Oki, H., Asai, Y. and Ito, K. (1987) Behavioural studies on yearling horses in field environments 3. Effects of the pasture shape on the behaviour of horses. Bulletin of the Equine Research Institute 23, 1–5.
28. Kusunose, R., Hatakeyama, H., Kubo, K., Kiguchi, A., Asai, Y., Fuji, Y. and Ito, K. (1985) Behavioural studies on yearling horses in field environments 1. Effects of the field size on the behaviour of horses. Bulletin of the Equine Research Institute 22, 1–7.
29. Lee J, Floyd T, Erb H, Houpt K (2011). Preference and demand for exercise in stabled horses. Applied Animal Behaviour Science, Volume 130, Issues 3–4, Pages 91–100
30. Lester, G.D. (2004) Gastrointestinal diseases of performance horses. In: Equine Sports Medicine and Surgery, Eds: K.W. Hinchcliff, A.J. Kaneps and R.J. Geor, Saunders Elsevier, Philadelphia. pp 1037-1043.
31. Luthersson, N., Nielse, K.H., Harris, P., & Parkin, T.D.H. (2009). Risk factors associated with equine gastric ulceration syndrome (EGUS) in 201 horses in Denmark. Equine Veterinary Journal, 41 (7), 625-630.
32. Mair TS, Derksen FJ. Chronic obstructive pulmonary disease: a review. Equine Vet Educ 2000;12:35-44.
33. Mal ME, Friend TH, Lay DC, Vogelsang SG, Jenkins OC. (1991). Behavioral responses of mares to short-term confinement and social isolation. Appl Anim Behav Sci;31:13-24
34. McGreevy PD, French NP, Nicol CJ. (1995b). The prevalence of abnormal behaviours in dressage, eventing and endurance horses in relation to stabling. Vet Rec;137:36-7.
35. Mills, D., Clarke, A. (2002). Housing, management and welfare. In: Waran, N. (Ed.), The Welfare of Horses. Kluwer Academic Publishers, London, pp. 77–97.
36. Murray, M.J., Schusser, G.F., Pipers, F.S. and Gross, S.J. (1996). Factors associated with gastric lesions in Thoroughbred horses. Equine vet. J. 28, 368-374.
37. Orsini, J. (2000). Gastric ulceration in the mature horse: a review. Equine vet. Educ. 12, 24-27.
38. Ransom & Cade (2009). Quantifying Equid Behavior - A research ethogram for free-roaming feral horses, U.S. Geological Survey Techniques and Methods 2-A9, 23 p.
39. Rivera E, Benjamin S, Nielsen B, Shelle J, Zanella AJ. (2002). Behavioral and physiological responses of horses to initial training: the comparison between pastured versus stalled horses. Appl Anim Behav Sci;78:235-52.
40. Rose-Meierhöfer, S., Klaer, S., Ammon, C., Brunsch, R., & Hoffmann, G. (2010). Activity behavior of horses housed in different open barn systems. Journal of Equine Veterinary Science, 30 (11), 624-634.
41. Safran MR, Garrett WE, Seaber AV, Glisson RR, Ribbeck BM. The role of warmup in muscular injury prevention. Am J Sports Med 1988;16:123-9.
42. Werhahn, H., Hessel, E.F., Schulze, H., Van den Weghe, H.F.A. (2011). Temporary Turnout for Free Exercise in Groups: Effects on the Behavior of Competition Horses Housed in Single Stalls. Journal of Equine Veterinary Science, Volume 31, Issue 7, 417–425
43. Werhahn, H., Hessel, E.F., Van den Weghe, H.F.A. (2012a). Competition horse housed in single stalls (I) - Behavior and activity patterns during free exercise according to its configuration. Journal of Equine Veterinary Science, 32, 45-52.
44. Werhahn, H., Hessel, E.F., Van den Weghe, H.F.A.(2012b). Competition horse housed in single stalls (II) - Effects of free exercise on the behavior in the stable, the behavior during training, and the degree of stress. Journal of Equine Veterinary Science, 32, 22-31.
45. Zeitler-Feicht M. (2001). Handbuch Pferdeverhalten [Handbook horse behavior]. Stuttgart, Germany: Eugen-Ulmer-Verlag.
46. Zeitler-Feicht M. (2004). Handbook horse behavior (translation). Stuttgart, Germany: Eugen-Ulmer-Verlag.